Strach to silna emocja związana z potencjalnym zagrożeniem w przyszłości, które chcemy uniknąć.
Przykład 1.
Za tydzień w poniedziałek masz sprawdzian. Do niedzieli wieczór nic się nie uczysz. Późnym wieczorem w niedzielę nabierasz jednak dużej motywacji do działania i zaczynasz się uczyć. To strach przed niezdaniem egzaminu, niezadowoleniem rodziców jest Twoją motywacją. Podobna sytuacja ma miejsce w trakcie studiów, gdzie w trakcie sesji na dzień lub dwa przed egzaminem nadrabia się cały semestr bez nauki.
Przykład 2.
Zbliża się termin oddania projektu w pracy, a Ty masz jeszcze dużo do zrobienia. Przez ostatnie tygodnie nie miałeś motywacji żeby robić ten projekt. Za 3 dni masz wstępną prezentację przed najbliższym zespołem nt. projektu. Wizja bycia nieprzygotowanym na prezentacji i wyśmianym przez kolegów z pracy. Strach przed takim przebiegiem wydarzeń motywuje Cię do intensywnej pracy nad projektem, również po godzinach.
Jak wykorzystać strach do robienia rzeczy?
Zamartwianie się nie, akcja tak
Najważniejszą rzeczy w przypadku wykorzystania strachu jest podjęcie akcji. Często kończymy na zamartwianiu się i odgrywaniu scenariuszy w głowie, jednak jest to działanie nieproduktywne. Strach nie jest po to żeby się zamartwiać w nieskończoność, ale żeby się przygotować. Podjąć działania zmniejszające nieprzyjemne konsekwencje, ograniczające problemy lub całkowicie je unikające.
Przykład 1.
Aktualnie państwa sąsiadujące prowadzą ze sobą wojnę. Obawiam się, że konflikt obejmnie z czasem również moje państwo. Staram się więc mieć zatankowany samochód jeśli będę potrzebował uciekać. Mam też ważny paszport oraz odłożoną gotówkę w walucie obcej pozwalającą na start życia w innym miejscu.
Przykład 2.
Sytuacja na rynku pracy jest aktualnie dobra, ale obawiam się, że z czasem się pogorszy. W firmie słychać plotki o planowanych zwolnieniach. Zbieram więc powoli gotówkę, tak żeby w razie zwolnienia móc na spokojnie poszukać pracy i nie brać pożyczek. Przeglądam też ogłoszenia z mojej branży i odświeżam kompetencje, które często widzę w ogłoszeniach.
Tworzenie sytuacji stresowych
Możemy też sami prowadzić do sytuacji wywołujących strach, które mają nas zmotywować do zrobienia czegoś przez:
- ustalenie terminu zakończenia zadania
- zaprezentowanie wyników przed kimś innym
- sprawdzenie postępów przez kogoś (kartkówki, sprawdziany)
- robienie rzeczy w grupie z której nie chcemy być wykluczeni
Przykład 1.
Chcę się nauczyć języka angielskiego i próbowałem różne kursy online i książki, ale mi to nie idzie. Zapisałem się więc do szkoły językowej w której regularnie mamy sprawdziany. Strach przed zrobieniem z siebie głupka popycha mnie do uczenia się. Przy okazji w grupie jest mi łatwiej się uczyć i zachować regularność.
Przykład 2.
Chcę się nauczyć gry na pianinie, ale nigdy na to nie mam czasu. Kupiłem nawet keyboard, ale nie mogę się zmotywować do ćwiczeń. Napisałem więc do znajomych, że za 2 miesiące robię krótki koncert. Strach przed porażką i ściśle określony termin sprawiają, że nagle zacząłem ćwiczyć co tydzień.
Fear of missing out (FOMO)
Często wykorzystywanym aspektem strachu do podjęcia działania jest FOMO (ang. fear of missing out). Mamy z nim do czynienia we wszystkich „okazjach tylko dzisiaj”. Strach tego, że możemy przegapić dobrą okazję popycha nas do działania. W życiu osobistym też możemy wykorzystać FOMO, tym razem jednak nie do opróżniania naszego portfela.
Przykład 1.
W klasie jest bardzo fajna dziewczyna, która mi się podoba, ale nigdy nie mogę się przemóc żeby ją zaprosić na wspólne wyjście na pizzę. Dzisiaj jednak okazało się, że zostawiła książkę w szafce obok mojej. Jest to doskonała okazja, żeby ją zaprosić. Mogę też nic nie zrobić i przegapić tą okazję.
Przykład 2.
Zawsze chciałem spróbować gry na fortepianie, ale nigdy nie miałem okazji. Dzisiaj na imprezie ze znajomymi okazało się, że spotkaliśmy ich znajomych i trafiliśmy na domówkę u Tomka który ma fortepian w domu. Mogę pogadać z Tomkiem i spróbować chwilę pograć, albo uznać że „nie tym razem”. Tylko jak nie teraz to kiedy?
Inne oblicza strachu
Jest uczucie nieco lżejsze niż strach, ale dalej powodujące dyskomfort i niechęć do potencjalnego przebiegu wydarzeń. Można go określać mianem dyskomfortu, niechęci, chęci uniknięcia takiego przebiegu wydarzeń. Nie jest aż tak mocne jeśli chodzi o motywację, ale bierze się z podobnych sytuacji więc też może być wykorzystane.
Przykład 1.
Jest sobota popołudnie i w niedzielę sklepy są nieczynne. W lodówce nie mam nic do jedzenia i nie chce mi się nigdzie ruszać. Jeśli jednak nie zrobię tego teraz, to wieczorem sklepy będą zamknięte, a ja pozostanę bez sensownego jedzenia przez 1,5 dnia. Nie chcę takiej sytuacji, więc pomimo niechęci zrobię listę zakupów i pójdę do sklepu.
Problemy ze strachem jako motywatorem
Strach jest bardzo silnym motywatorem, jednak ma też wady. Przede wszystkim jeśli to strach jest naszym głównym motywatorem w życiu, to jeśli go nie ma nic nie będziemy robić, bo po co? W końcu nic złego się nie dzieje. Nie musimy się bronić, uciekać ani przygotowywać.
Tworzenie sytuacji w których strach nas motywje może być kłopotliwe, gdy z przyczyn niezależnych nie możemy zrobić zadania, a poniesiemy negatywne konsekwencje jego niewykonania.
Jeśli motywujemy siebie (a w szczególności innych) strachem, ale sposób uniknięcia negatywnych konsekwencji nie jest oczywisty albo jasno sprecyzowany możemy doświadczyć zamrożenia. Jesteśmy tak przytłoczeni i wystraszeni, że nie wiemy co robić więc przestajemy robić cokolwiek. Należy więc zawsze stworzyć w miarę szczegółowy plan postępowania, gdy mierzymy się z sytuacją powodującą strach.
Przykład 1.
Tomek musi nauczyć się na najbliższy sprawdzian z fizyki który ma za 2 dni. Strach przed niezdaniem sprawił, że dzisiaj otworzył książkę i zaczął czytać, ale nic z tego nie rozumie, a materiału jest zbyt dużo. Przytłoczony zaczął oglądać wideo kotów na yt, żeby poczuć się lepiej.
Wyjściem z sytuacji jest wybranie 3 tematów spośród 10 które będą na kartkówce. Z każdego tematu wybranie kilku głównych wzorów i zasad i przećwiczenie każdej z nich na zadaniu albo dwóch. Taki plan działania jest znacznie bardziej wykonywalny niż „weź książkę i się naucz”.
Ciągłe wykorzystywanie strachu jako naszego głównego motywatora sprawia, że nasze życie jest po prostu smutne. Jest ciągłą ucieczką i przygotowywaniem się na najgorsze. Nie uważam, że jest to przyjemne życie do przeżywania. W przypadkach skrajnych może prowadzić do zaburzeń psychicznych. Strach jest ważnym motywatorem mającym zastosowanie w wielu sytuacjach, po prostu nie powinien być tym głównym motywatorem.
Artykuł ten jest częścią serii o Motywujących emocjach.