Osoba dorosła od dziecka różni się bardzo wieloma rzeczami. W tym artykule omawiam kilka z tych różnic, a także jakie cechy dziecęce warto zachować w sobie.
Cechy które opisuję odnośnie osoby dorosłej to:
- znać siebie
- być odpowiedzialnym
- rozumieć emocje
- mieć wytrwałość i zaradność
- umieć przewidywać i planować
- być doświadczonym
Z cech dziecięcych wartych pielęgnowania:
- ciekawość
- cieszenie się bieżącą chwilą
- odpoczynek
Znać siebie
Jako ludzie jesteśmy wyposażeni w wiele mechanizmów regulujących naszą pracę i popychających do działania. Uczucia z ciała typu ból, zmęczenie, głód. Uczucia z umysłu czyli emocje i uczucia. Wszystkie one dają nam o czymś znać. Łatwiej jednak nam będzie żyć jeśli je poznamy bliżej, będziemy je umieli nazwać, wiedzieli skąd się biorą i jak je zaadresować. W szczególności zaadresować w sposób efektywny. Stąd uważam, że poznanie siebie zarówno jako człowieka (bo ludzie mają wiele wspólnych cech i potrzeb) jak i siebie jako jednostkę indywidualną (bo ja mam inne preferencje spędzania czasu, lubię inne jedzenie i inaczej reaguję na różne sytuacje niż wiele znanych mi osób) jest najważniejszym zadaniem w byciu dojrzałą, świadomą siebie i swojego ciała osobą dorosłą.
Osoba dorosła powinna znać swoje:
- potrzeby
- różne sposoby zaspokajania tych potrzeb, wady i zalety tych sposobów
- swoje preferencje np. w jedzeniu, sposobie spędzania czasu, typie osób które lubimy i za którymi nie przepadamy
- przyzwyczajenia i rytuały np. poranna kawa, konkretna rzecz na śniadanie, konkretne ułożenie rzeczy w szafie
- emocje
- sposób komunikacji i jak wpływa na nas i innych
- znać rzeczy które sprawiają nam przyjemność, a których nie lubimy i dlaczego
- znać rzeczy w których jesteśmy zdolni i te z którymi mamy problemy
Jako ludzie mamy bardzo wiele potrzeb. Dobrym punktem startu może być hierarchia Maslova (niekoniecznie jako hierarchia ale jako pogrupowana lista potrzeb). Maslov wyróżnia następujące grupy potrzeb:
- fizjologiczne
- bezpieczeństwa
- afiliacji
- szacunku i uznania
- samorealizacji
Więcej o potrzebach na https://pl.wikipedia.org/wiki/Potrzeba
Poznawanie siebie to zadanie na całe życie. Ciągle jest coś co możemy się nauczyć lub zaobserwować. W ciągu życia też się zmieniamy, więc to że dobrze znaliśmy siebie 20 lat temu nie znaczy, że dalej dobrze siebie znamy.
Kluczową rzeczą w poznawaniu siebie jest:
- obserwowanie siebie w życiu codziennym
- rozmyślanie nad minionym dniem lub zdarzeniami i naszym zachowaniem w tych sytuacjach
W przypadku dogłębnej obserwacji siebie przez wiele miesięcy czy lat jesteśmy w stanie wykształcić w sobie nadzorcę, nasz wewnętrzny głos który potrafi patrzeć na zdarzenia, nasze myśli i zachowania z punktu widzenia trzeciej osoby. Dzięki temu obserwacje i wnioski takiego nadzorcy są bardziej obiektywne i mniej zależne od naszego aktualnego stanu psychicznego. Dbajmy jednak o to, żeby taki nadzorca był obiektywny ale równocześnie wyrozumiały i łagodny a nie był tyranem który rządzi się tylko zimną logiką i zmusza nas do działań sprzecznych z naszymi uczuciami.
Być odpowiedzialnym
Być odpowiedzialnym za siebie to znaczy być odpowiedzialnym za swoje:
- potrzeby
- emocje i uczucia
- granice
- akcje i ich konsekwencje
Potrzeby
Być odpowiedzialnym za swoje potrzeby to znaczy przyjąć na siebie zaspokajanie własnych potrzeb, a nie wymagać od innych, że zaspokoją nasze potrzeby. Robienie zakupów, gotowanie, sprzątanie, robienie prania, odpoczywanie. To wszystko akcje które my mamy podjąć żeby zaspokoić swoje potrzeby. Część z nich można zlecić albo podzielić obowiązki z inną osobą. Nie ma w tym nic złego, jeśli jest to świadoma, jasno zakomunikowana i wspólnie uzgodniona decyzja.
Wraz z odpowiedzialnością zyskujemy też niezależność i wolność do podejmowania własnych decyzji. Sami określamy co chcemy jeść, gdzie chcemy być, jak chcemy spędzać czas. Zdecydowanie łatwiej jest być zaopiekowanym niż samemu dbać o siebie. Jeśli jednak ktoś się nami opiekuje to nie jesteśmy wolni i niezależni. Osoby pełnoletnie, które ciągle polegają na mamie żeby zrobiła jedzenie i wyprała ubrania nie są niezależne ani dorosłe. W rolę dziecka wchodzimy też, gdy oczekujemy od Państwa opieki i dodatkowych pieniędzy. Stajemy się zależni od instytucji i oddajemy naszą sprawczość i wolność.
Emocje i uczucia
Być odpowiedzialnym za swoje emocje (i uczucia) to znaczy:
- rozumieć co czujemy i dlaczego
- nie pozwalać emocjom na przejmowanie nad nami władzy
- decydować o tym w jaki sposób i z jaką siłą chcemy wyrażać emocje
- umieć wpływać na swoje emocje i to co odczuwamy
Zrozumienie emocji to przede wszystkim obserwowanie objawów emocji w swoim ciele, umyśle i akcjach, przypisywanie im nazw i znaczenia. Co teraz czuję? Jaką mam emocję? Skąd się we mnie wzięła? O czym mnie informuje? Co mogę z nią zrobić? To wszystko pytania które warto zadawać odnośnie emocji, żeby je zrozumieć i oswoić.
Emocje potrafią być bardzo silne i sterować naszymi akcjami a nawet naszym życiem. Złość potrafi być bardzo silnym czynnikiem popychającym do akcji (pobicie kogoś), ale również ciekawość (odkrywanie nowych rzeczy), satysfakcja i radość (hazard). Należy być tego świadomym i nie pozwalać im przejmować sterowania tylko przekierować uwagę, uspokoić się, iść na spacer, podjąć decyzję lub akcję później gdy emocje opadną.
Każdą emocję możemy wyrażać na różne sposoby i z różną intensywnością. Jeśli jesteśmy na kogoś źli, to możemy mu o tym powiedzieć, wrzeszczeć na niego lub go pobić. Podobnie jak jesteśmy zadowoleni możemy się uśmiechnąć, zacisnąć pięść w geście satyswakcji lub wykrzyczeć słowa typu „Jest! Zrobione!”. Wyrażanie pewnych emocji może być społecznie nieakceptowalne lub niemile widziane. Pewne sposoby mogą być społecznie bardziej akceptowalne a inne mniej. Również to w jakim otoczeniu wyrażamy emocje (prywatne vs biznesowe) ma duże znaczenie. Tutaj jednak ważna uwaga – generalnie emocje chcemy wyrażać lub co najmniej dawać im ujście. Jeśli udajemy, że nic się nie dzieje, nie jesteśmy źli lub nie wyrażamy radości, bo to niepoprawne w danych okolicznościach, to odbija się to mocno na nas. Pamiętaj – wyrażaj swoje emocje.
To co odczuwamy to w dużej mierze kwestia naszych interpretacji oraz tego czy dajemy się ponieść naszym myślom. Jeśli zdarzyło się coś nieprzyjemnego i wielokrotnie w głowie odtwarzamy nieprzyjemne wydarzenia, to nasz humor będzie się pogarszał. Podobnie jeśli będziemy snuli opowieści o tym, co na najbliższej wycieczce może pójść źle. Warto wtedy uciąć myśli i przekierować uwagę na coś innego. Całe szczęście ten proces możemy też wykorzystać do przeżywania radości nieco dłużej, przez wspominanie co dobrego nas dzisiaj spotkało lub spisywanie i potem czytanie naszego dziennika wdzięczności.
Granice
Granice czyli zachowania innych osób które jeszcze są dla nas ok i takie które już nie są. Jeśli ktoś przekracza to co dla nas komfortowe i akceptowalne, należy o tym powiedzieć.
Przykłady przekraczania granic:
- oczekiwanie, że coś zrobimy bez uzgodnienia z nami
- niechciane krytykowanie (czasem chcemy feedback, ale nie zawsze)
- bycie zbyt blisko nas lub naszego partnera/partnerki (zarówno fizycznie np. stanie zbyt blisko jak i emocjonalnie np. flirtowanie)
Akcje i ich konsekwencje
Bycie odpowiedzialnym za nasze akcje, to przygotowywanie się do nich i ich wykonywanie. Upewnianie się, że akcja którą wykonujemy prowadzi nas tam gdzie chcemy.
Bycie odpowiedzialnym za akcje, to też przyjmowanie na siebie konsekwencji zarówno pozytywnych jak i negatywnych. Cieszenia się, gdy coś zrobimy dobrze i przeproszenia gdy coś zrobimy źle. To podjęcie działań naprawczych gdy coś zepsujemy. To radzenie sobie z konsekwencjami naszych działań, również tymi niechcianymi.
Nasze akcje wpływają nie tylko na nas, ale też często na osoby wokół nas. Miejmy więc świadomość tego, że to co robimy nie dotyczy tylko nas. Jeśli ktoś jest w bliskiej relacji z nami (żona, dziecko, przyjaciele) lub w bliskim otoczeniu nas (sąsiedzi, współpracownicy, nieznane osoby w tramwaju) to nasze akcje też wpływają na te osoby. Straciłeś pracę? Wszyscy z rodzinie mają mniej środków do życia. Złamałeś sobie nogę? Bliskie osoby się Tobą opiekują. Nauczyłeś się grać na gitarze? Możesz wspólnie muzykować ze znajomymi. Upiekłeś swój pierwszy tort w życiu? Żona będzie zachwycona. Słuchasz głośno muzyki w tramwaju? Wszyscy wkoło też ją słyszą.
Być odpowiedzialnym to przyjąć na siebie ciężar życia, ale też bycie dumnym, że coś zrobiliśmy. Nie odbierajmy sobie sprawczości i satysfakcji mówiąc, że „udało mi się…” Rzeczy w życiu nie „udają się”. Robimy je przez planowanie i podejmowanie działań. Szczęście i losowość odgrywają rolę, ale nie jedyną i nie główną. To głównie akcje które my podejmujemy kształtują nasze życie, sprawiają, że osiągamy cele i mamy rzeczy które chcemy.
Kilka uwag
Ludzie to nie nasze sługi istniejące po to żeby spełniać nasze potrzeby. Nawet jeśli o coś poprosimy, to nie możemy oczekiwać, że ktoś zawsze zrobi tak jak chcemy.
Jeśli oczekujemy, że ktoś się domyśli co chcemy, to zrzucamy na tą osobę odpowiedzialność za zaspokojenie naszej potrzeby oraz oczekujemy, że będzie nam czytała w głowie. Niewypowiedziane oczekiwania generalnie nie są spełniane.
Nie ma sztywnych granic odpowiedzialności. Łatwo jest też pomylić współzależność i współpracę ze zrzucaniem odpowiedzialności. Jeśli współpracujemy w grupie, może też być tak, że nikt nie czuje się odpowiedzialny lub odpowiedzialność jest rozmyta.
Rozumieć emocje
O emocjach napisałem sporo powyżej w odpowiedzialności. Tutaj tylko krótko powtórzę.
Osoba dorosła powinna znać swoje emocje, sygnały z ciała i umysłu które o tych emocjach mówią. Powinna umieć nazwywać emocje, rozumieć skąd się biorą, jak je wyrażać i adresować. A przede wszystkim nie dawać się kontrolować silnym emocjom.
Mieć wytrwałość i zaradność
Osoba dorosła nie powinna się zniechęcać przy pierwszym napotkanym problemie. Powinna mieć całą gamę strategii rozwiązywania problemów lub ich obchodzenia. Wykazywać się wytrwałością i determinacją w robieniu rzeczy.
Jako dzieci próbujemy wielu różnych rzeczy, często losowo. Jako dorośli stawiamy sobie bardziej konkretne cele i próbujemy osiągnąć bardziej określone rzeczy. Wiemy też, że ważne rzeczy wymagają długiego czasu nauki i pozyskiwania umiejętności.
Jako dorosłym jest nam łatwiej robić rzeczy, bo potrafimy przewidywać i zapobiegać problemom zanim nastąpią. Przygotowywać rzeczy (np. kupować) zanim będą nam potrzebne. Oraz mamy pieniądze, żeby kupić rzeczy nam potrzebne.
Umieć przewidywać i planować
Osoba dorosła robiła w swoim życiu wiele rzeczy, stąd powinna umieć się przygotowywać. Umiejętność przewidywania i planowania można skrócić do 3 zasadniczych pytań
- Co potrzebuję teraz?
- Co mi będzie potrzebne do zrobienia/osiągnięcia X?
- Co mi będzie potrzebne w przyszłości?
Te 3 niepozorne, ale niezwykle ważne pytania pozwalają planować zarówno weekendową imprezę, wakacje w Afryce czy ścieżkę kariery realizowaną przez wiele lat. Pozwalają tworzyć zarówno proste szkice działań jak i szczegółowe plany realizacji wielkich projektów.
Do tego warto dołożyć kolejne:
- Jakie widzę problemy na drodze do realizacji mojego celu?
- Co mogę z nimi zrobić?
Jako dorośli wiemy, że nie wszystko idzie głabko, zgodnie z planem. Praktycznie zawsze pojawi się jakaś przeszkoda, problem lub coś zajmuje więcej czasu i wysiłku niż myśleliśmy. Problemy przewidujemy po to, żeby móc się do nich przygotować, stworzyć działania zaradcze. Nie po to żeby się pogrążać, mówić że nic z tego nie wyjdzie, bo tak wiele może pójść nie tak.
Być doświadczonym
Osoba dorosła jest doświadoczona w wielu rzeczach. Wiele przeżyła, wiele umie. Wie jak się zachowywać w różnych sytuacjach i jak sobie radzić.
Robienie zakupów, gotowanie, sprzątanie, rozliczanie podatków (lub wiedza do kogo się z tym zgłosić). Umiejętność rozmawiania na trudne tematy, radzenia sobie z konfliktami, w różnych sytuacjach społecznych. Nieuleganie chwilowym zachciankom i popędom, nie dawanie się wykorzystywać przez inne osoby, zarówno znajomych jak i sprzedawców. Rzeczy które osoba dorosła powinna znać i umieć jest całe mnóstwo. Nauka ta jednak się nigdy nie kończy i trwa całe życie.
Żeby być doświadczonym trzeba doświadczać nowych rzeczy. Jeśli ciągle mieszkamy z rodzicami i nigdy nie byliśmy poza naszym miejscem urodzenia, to nasze doświadczenia będą małe. Warto więc podróżować (zarówno do innych miast, jak i państw, kultur, kontynentów), próbować nowych rzeczy, stawiać się w nowych sytuacjach, uczyć się jak się wtedy zachowywać i co możemy robić inaczej lub lepiej. Doświadczenie nie przychodzi z czasem. Doświadczenie przychodzi wraz z przeżyciami i przemyśleniami.
Cechy dziecka, które warto pielęgnować również jako dorosły
Jako dorosły bardzo się zmieniamy w porównaniu do dziecka, jednak są takie cechy które warto w sobie zachować i pielęgnować, również w dorosłym życiu. Są to ciekawość, cieszenie się bieżącą chwilą oraz odpoczynek.
Ciakwość popycha nas do próbowania i odkrywania nowych rzeczy. Do zadawania pytań jak coś działa i dlaczego dana rzecz jest zrobiona w ten a nie inny sposób. Ciekawość ma wielką siłę jako emocja napędzająca nasze działania. Pozwala ignorować strach przed porażką i nieznanym i próbować nowe rzeczy. Jest ważnym czynnikiem pozwalającym nam się rozwijać i nabierać doświadczenia.
Cieszenie się bieżącą chwilą to cecha która często zanika wśród dorosłych, którzy są pochłonięci bieżącymi i przyszłymi problemami. Trzeba iść do sklepu i zrobić obiad. Trzeba kupić nową sukienkę, bo aktualna już się popsuła. Trzeba milion rzeczy (a w zasadzie nie trzeba, a można). Ale warto też odpocząć, cieszyć się hebatą i ciastkiem. Spotkaniem ze znajomymi. Tym jak teraz jesteśmy szczęśliwi i jak nam dobrze.
Zamiast być w bieżącej chwili możemy też myśleć o przyszłości. Będąc na wycieczce rozmyślamy o tym jak wrócimy do domu. Będąc w domu rozmyślamy o tym jak jutro będzie w pracy. Przewidywanie i planowanie przyszłości jak najbardziej jest ważne. Jeśli jednak ciągle myślimy o przyszłości to zapominamy żyć i cieszyć się tym co jest tu i teraz. Skończyłeś projekt to nie przechodź od razu do następnego. Daj sobie kilka minut na cieszenie się sukcesem. Będziesz szczęśliwszy i bardziej zadowolony z sukcesów, również tych małych.
Robiąc kolejne rzeczy i osiągając kolejne cele warto pamiętać o odpoczynku. Jako małe dzieci śpimy niemal cały czas. Później ten czas się zmniejsza do długiego snu w nocy i drzemki w dzień. Jako dorośli robimy tak dużo, że nie ma czasu na popołudniową drzemkę a czas na sen nocny często jest skracany, bo coś ważnego jest do zrobienia. Jednak zawsze będzie coś do zrobienia, kolejne zadanie, kolejny cel. Wyznacz więc czas na odpoczynek między zadaniami. Jutro też jest dzień żeby kontynuować to co robisz dzisiaj. Zadanie nie ucieknie. W ciągu dnia możesz też zrobić sobie drzemkę lub posiedzieć w ciszy żeby zwolnić myśli i się uspokoić. Taka chwila zwolnienia w ciągu dnia potrafi zdziałać cuda jeśli chodzi o poprawę naszego humoru i zmniejszenie poziomu stresu.
Więcej o odpoczynku w artykule Odpoczynek.