O emocjach – złość

Złość to jedna z najsilniejszych emocji, która prowadzi nas do tego żeby działać – zatrzymać to co nas złości.

Kiedy występuje złość?

Złość występuje gdy:

1. ktoś lub coś staje na przeszkodzie do zaspokojenia naszej potrzeby
2. ktoś robi działanie, które podważa nasze wewnętrzne przekonania, wartości lub zasady (również nieświadome)
3. ktoś narusza nasze granice (fizyczne lub psychiczne)
4. ktoś nas oszukuje bądź robi coś wbrew nam

Częste przypadki złości w życiu:

• ktoś nas okłamuje, pomija ważne fakty, pomija ważne informacje w umowie
• powierzamy komuś tajemnicę która zostaje przekazana dalej
• ktoś nas bije, obraża lub wyśmiewa bez wyraźnej winy z naszej strony
• jedziemy samochodem i ktoś nam zajeżdża drogę lub pieszy nagle wychodzi na jezdnię
• ktoś podważa/negatywnie ocenia naszą pracę, coś co stworzyliśmy lub coś czemu poświęciliśmy dużo czasu
• ktoś przypisuje sobie nasze zasługi
• ktoś wyśmiewa nasze hobby lub coś ważnego dla nas
• ktoś zmusza nas do picia wódki na imprezie
• sąsiedzi puszczają głośną muzykę późno w nocy
• i wiele innych

Sposób komunikacji np. dawanie rad albo krytykowanie również może wywoływać złość, nawet jeśli nie ma na celu atakowania drugiej osoby.

Po co nam złość?

Złość nam mówi, że coś jest dla nas problemem lub zagrożeniem i należy coś z tym zrobić. Złość jako emocja ma bardzo złe postrzeganie i często jesteśmy uczeni, żeby ją zignorować, nie okazywać, nie złościć się. Jeśli jednak nauczymy się ją rozpoznawać i rozumieć skąd się bierze może być świetnym kompasem naszych potrzeb, granic i przekonań. Jeśli również nauczymy się wyrażać złość w sposób akceptowalny to łatwiej i przyjemniej będzie się nam żyło.

Jak złość się objawia? Po czym rozpoznać, że jesteśmy w złości?

Złość objawia się w naszych myślach, ciele i akcjach. Poniżej często występujące symptomy.

• drażnią nas drobne rzeczy
• przeklinamy kogoś w myślach
• mamy ochotę kogoś pobić
• mamy ochotę komuś dogryzać słownie, wytykać my błędy
• krzyczymy lub bardzo głośno mówimy
• odpowiadamy krótko i ostro
• ironizujemy, jesteśmy cyniczni lub pasywnie agresywni
• zaczynamy przeklinać
• przyspiesza nam serce
• zaciskamy pięści
• zwiększa się napięcie mięśni, szczególnie karku i ramion
• zaciskamy szczęki
• uderzamy kogoś

W zależności od osoby niektóre z tych objawów mogą być częścią jej charakteru. Jeśli jednak zazwyczaj jesteśmy spokojni i kulturalni a dzisiaj drażnią nas różne rzeczy oraz dużo ironizujemy to silny znak, że jesteśmy z jakiegoś powodu źli. Złość więc łatwo rozpoznać gdy kontrastujemy swoje zachowanie między teraz i zazwyczaj.

Warto też zwrócić uwagę, że jeśli ktoś ma negatywny obraz świata i siebie, to cały czas będzie w złości bo „wszyscy chcą mnie oszukać lub okraść” oraz „wszyscy mnie atakują słownie, lub patrzą z pogardą, ciągle coś robię źle”. Taka osoba będzie ciągle czuła się atakowana, nawet z powodu pozornie niewinnych wypowiedzi.

Wyrażanie złości

Złość można wyrażać na mniej lub bardziej akceptowalne społecznie sposoby. Należy też pamiętać, że w zależności od kontekstu (praca vs spotkanie u znajomych) pewne zachowania mogą nie być akceptowalne.

Złość najlepiej jest wyrażać od razu w kierunku osoby która jest jej powodem. Poniżej strategia, jak można do tego podejść.

Eskalacja wyrażania złości

W życiu nie jesteśmy uczeni jak wyrażać złość, więc często kończy się to tak, że albo jej nie wyrażamy w ogóle i tłamsimy w sobie, albo wybuchamy i dochodzi do rękoczynów. Warto jednak nauczyć się trochę dłuższej drogi eskalacji złości, co nam zdecydowanie pomoże w kontaktach międzyludzkich.

1. zaniechanie
2. słowo
3. krzyk
4. siła fizyczna

Zaniechanie

Zaniechanie, czyli wykroczenie jest na tyle małe, że nie zwracamy uwagi danej osobie. Jest to bardzo przydatna postawa w wielu interakcjach społecznych, szczególnie gdy widzimy kogoś pierwszy raz. Jeśli jednak zachowanie się powtarza i nas irytuje, powinniśmy pójść do kolejnego kroku. Często jesteśmy uczeni, żeby w ogóle nie okazywać złości i chować ją w sobie. Prowadzi to jednak do wewnętrznej frustracji i różnych problemów ze zdrowiem np. bóle głowy, brzucha itp. Pamiętajmy też, że jeśli nie powiemy osobie, że coś robi źle lub coś nam przeszkadza, to nie możemy oczekiwać zmiany zachowania. Strategia „domyśl się” w praktyce bardzo słabo działa.

Słowo

Słowo, czyli powiedzenie komuś żeby przestał. Wypowiedź powinna być krótka i możliwie neutralna. Nie dorzucamy przy okazji kilku obelg. Można się posiłkować non-violent communication (NVC).

Przykład

Tomek rozrzuca ubrania po całym mieszkaniu, co mnie drażni. Mogę powiedzieć „Tomek, nie rozrzucaj ubrań po całym mieszkaniu. Dokłada mi to pracy, gdy sprzątam mieszkanie. Proszę zanoś je do kosza na pranie lub chowaj do szafki.”

Krzyk

Czasem powiedzenie to za mało, lub komunikat jest zbyt delikatny i nie dociera do odbiorcy. Wtedy można podnieść głość i mówić głośno i energetycznie. Jeśli i to za mało to można krzyczeć. Należy jednak pamiętać, że samo krzyczenie na kogoś nie znaczy, że od razu musimy daną osobę wyzywać i wytykać wszystkie jej błędy. Naszym celem jest zaprzestanie (lub wymuszenie) akcji drugiej osoby, nie jej obrażanie i eskalowanie konfliktu.

Przykład

Siedzisz w fotelu i odpoczywasz z zamkniętymi oczami. Nagle ktoś przychodzi i Cię straszy w ramach żartu, więc mówisz spokojnie ale stanowczo:

„Nie rób tak więcej. Nie lubię być straszony.”

Po tygodniu scena się powtarza, więc głośno i zdecydowanie mówisz:

„Przestań mnie straszyć. Nie bawi mnie to.”

Po jakimś czasie powtórka, więc tym razem krzyk:

„To nie jest zabawne! Nigdy więcej tak nie rób! Zrozumiałeś?!”

Siła fizyczna

Gdy wyczerpiemy poprzednie opcje pozostaje nam użycie siły fizycznej. Nie musi to być jednak od razu bójka. Jeden ostrzegawczy, mało szkodliwy cios np. w klatkę piersiową może być wystarczający. Albo przyparcie do ściany i zdecydowane powiedzenie o co nam chodzi.

Przykład

Bartek po raz kolejny urządził sobie imprezę w mieszkaniu ze współlokatorami bez ich zgody i wiedzy. Był upominany wielokrotnie, jednak to nie pomaga. Tym razem został złapany za kołnierz, przyparty do ściany i usłyszał, że „to ostatnia impreza którą robisz w mieszkaniu, rozumiesz?”.

Pamiętajmy żeby najpierw spróbować poprzednie opcje, a nie od razu przechodzić do uderzania kogoś. Warto również pamiętać, że przełamanie bariery kontaktu fizycznego może prowadzić do bójki, oraz powodować problemy z prawem i policją.

Sposoby dawania ujścia złości

Czasem jesteśmy źli przez długi czas, lub nie możemy wyrazić naszej złości tak mocno jak byśmy chcieli. Emocja ta jednak ciągle w nas jest, więc należy dać jej ujście i podjąć jakieś działanie. Pozwoli nam to na uspokojenie się. Przykładowe sposoby ujścia złości to:

• krzyk – długie i głośne krzyczenie np. AAAAAAAAAA!
• głośne śpiewanie, szczególnie wysokoenergetycznych utworów
• powolny długi wdech i szybki, nagły wydech ustami
• uderzanie w coś – poduszka, zwinięty koc, worek treningowy (byle miękkie, nie ściana, drzewo)
• ćwiczenia fizyczne, bieganie, siłownia, basen
• rozciąganie taśm treningowych, naciąganie liny lub pasa do spodni w rękach

Zmieciony przez złość

Złość to bardzo silna emocja, która łatwo przejmuje nad nami kontrolę i wyłącza zdrowy rozsądek. Jesteśmy wtedy bardzo podatni na zrobienie lub powiedzenie rzeczy, które będziemy potem żałować. Jeśli więc czujesz, że zaczynasz być wściekły lub Twoje wypowiedzi idą za daleko warto zaprzestać jakichkolwiek akcji i dać sobie czas na uspokojenie się. Przykładowe sposoby na uspokojenie się to

• spacer
• głębokie oddychanie
• liczenie do 10
• medytacja
• słuchanie muzyki np. na początek mocnej, a potem delikatniejszej

Przykład

Iwona i Tomek mają mało pieniędzy. Iwona kupiła dzisiaj kolejne drogie buty, a ma ich już dużo. Tomek jest wściekły i czuje, że chce ją rozszarpać. Zdaje sobie jednak sprawę, że jest pod wpływem bardzo silnej złości. Idzie więc na 30 minutowy spacer żeby się uspokoić. Jak wróci, to wyrazi swoją złość i dezaprobatę kolejnych zakupów, jednak w znacznie bardziej kontrolowany i produktywny sposób.

Pamiętajmy, że złość na początku bywa bardzo silna, jednak dość szybko (czasem nawet w ciągu kilku sekund) jej poziom znacznie maleje. Jeśli więc zamiast od razu reagować krzykiem i przekleństwami weźmiesz 3 głębokie oddechy, to masz szansę reagować znacznie bardziej przytomnie.

Dodatkowe informacje

Złość może występować wraz z innymi emocjami (smutek) oraz przeradzać się w uczucie (długotrwałe). Złość może też być objawem innej emocji np. strachu. Jest to doskonale widoczne u wystraszonych zwierząt, które są wtedy mocno agresywne.

Złość jest emocją mającą zastosowanie tu i teraz, gdy właśnie się dzieje coś czego nie chcemy. Jeśli jednak od czasu złego zdarzenia minęły dni czy tygodnie, a my ciągle jesteśmy źli i wyrażamy tą złość wobec innej osoby, to sprawiamy tej osobie przykrość i potencjalnie ta osoba będzie na nas zła. Należy więc na to uważać.

Terminy powiązane

Emocje i uczucia bliskie: złość, gniew, agresja, wściekłość; ang. irritability, anger, aggression, rage

Emocje i uczucie powiązane: smutek, strach, bezradność, frustracja, stres

Terminy powiązane: wewnętrzne zasady, nasze granice, niespełnienie potrzeb, oczekiwania, zagrożenie, obrona (siebie i własnych wartości), atak; ang. belligerent

Linki

https://openstax.org/books/psychologia-polska/pages/10-1-emocje

https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C5%82o%C5%9B%C4%87

https://web.swps.pl/strefa-psyche/blog/relacje/19840-co-sie-kryje-za-zloscia?dt=1713694920062